Kant-en-klare ideeën voor onderzoekend handelen in de klas

Tijdens een artikel dat onderzoeker en promovendus bij de HAN Academie Educatie, Janneke van der Steen, eerder schreef over de verschillende verschijningsvormen van onderzoek, merkte ze een verschil tussen onderzoeksprojecten en onderzoekend handelen.  “Er is veel bekend over grotere onderzoeksprojecten met een duidelijk begin en eindpunt, maar er is weinig voor handen over onderzoekend handelen in de dagelijkse praktijk dat leraren helpt bij vragen die snel een antwoord nodig hebben. Ook zie je dat leraren die betrokken zijn geweest bij een onderzoek als project de geleerde onderzoeksvaardigheden vaak moeilijk vertalen naar onderzoekend handelen in de dagelijkse praktijk als leraar in de klas of op school.” Dat is ook precies wat ze in gesprekken terug hoort van leraren en schoolleiders. Tijd voor actie.

Janneke ontwikkelde met hulp van stagaires onderwijswetenschappen en met input van leraren en schoolleiders een toolkit met onderzoekende activiteiten die uit te voeren zijn in en met een klas, genaamd. ‘Toolkit voor onderzoekende leraren’. Een prachtig handvat voor leraren uit het primair onderwijs, voorgezet onderwijs en mbo met een onderzoekende houding. “De Toolkit voor onderzoekende leraren laat zien dat onderzoek helemaal niet groot en tijdrovend hoeft te zijn, maar dat het in deze vorm juist klein en snel op en in te zetten is. Hierdoor krijgen leraren makkelijk en snel inzicht in de gedachten, meningen, voorkennis en voorkeuren van leerlingen op een bepaald thema waardoor een leraar gericht situaties in de klas kan veranderen of verbeteren,” legt Janneke uit.

Janneke schetst: “Leraren kunnen met deze toolkit nieuwe ideeën opdoen voor onderzoekend handelen in de eigen klas. Eerst formuleert een leraar hierbij een specifieke vraag die hij beantwoord wil zien. Bijvoorbeeld: ‘Hoe komt het dat mijn leerlingen na een instructie niet zelfstandig aan het werk kunnen?’ of ‘Welke voorkennis hebben mijn leerlingen?‘ Vervolgens kiest de leraar een onderzoekskaart passend bij wat hij of zij voor het beantwoorden van deze vraag in kaart wil brengen. De onderzoekskaarten zijn hiervoor ingedeeld in 5 categorieën: gedrag, meningen/voorkeuren, ervaringen, ideeën en kennis van leerlingen.

Achteraf checkt de leraar of er antwoord is gevonden op de gestelde vraag en welke vragen nog openblijven voor een eventueel vervolg. “Leraren passen de aangeboden werkvormen en activiteiten vaak al toe, maar nu doen ze dat bewuster en kunnen ze dankzij het canvas eenvoudig hierop reflecteren,” weet Janneke. Ze vindt de Toolkit voor onderzoekende leraren een waardevolle bundeling van verschillende manieren om onderzoekend handelen in de praktijk te vergemakkelijken.
 

De toolkit moet zich nog bewijzen, maar Janneke hoopt in elk geval dat het bijdraagt aan een gemeenschappelijke taal over wat onderzoekend handelen kan zijn. De reacties vanuit de HAN Lerarenopleidingen zijn in ieder geval heel positief. Ze willen het graag gaan gebruiken met hun studenten. Werk jij in het po,vo of mbo en wil je ook aan de slag met de toolkit? Neem dan contact op met Janneke van der Steen of kijk op de projectpagina. Hier kun je de toolkit nu al gratis downloaden en over een tijdje is deze ook te bestellen.

Janneke van der Steen is onderzoeker en promovendus bij de HAN Academie Educatie in het onderzoeksteam Kwaliteiten van leraren.