WOII en de Holocaust in het voortgezet onderwijs

07 december 2021Leestijd : 1 minuut

De Tweede Wereldoorlog wordt nog altijd gezien als een van de belangrijkste gebeurtenissen in de moderne geschiedenis van Nederland. Onder jongeren is het nog altijd een populair thema. Hoe houden we dit thema levend en betekenisvol? Daarin spelen zowel musea, herdenkingen en populaire cultuur als het onderwijs een belangrijke rol.

Docent bij de lerarenopleiding Geschiedenis en onderzoeker Marc van Berkel onderzocht in 2018 al wat jongeren uit het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs over de Tweede Wereldoorlog weten, maar hij ging vorig jaar een stap verder. Hij onderzocht met welke middelen en doelen geschiedenisdocenten dit onderwerp in de klas behandelen. Het resultaat is gepubliceerd als 'De Oorlog in de Klas'.
Marc verduidelijkt: "Geschiedenis is een keuzevak in de bovenbouw en wordt door veel jongeren niet gekozen. Daardoor, en vanwege het feit dat docenten in Nederland veel vrijheid hebben om hun onderwijs vorm te geven, bestaan er grote verschillen tussen leerlingen en leraren. Het is dus interessant om hier inzicht in te krijgen."

Marc ontdekte in zijn onderzoek onder meer dat doelstellingen van veel docenten te maken hebben met eigentijdse problemen zoals antisemitisme, racisme, discriminatie en tegengaan van stereotyperingen. "Docenten gebruiken deze historische thema's als casus ten behoeve van andere, generieke leerdoelen. Het is dus steeds meer leren ván de Holocaust, in plaats van leren óver de Holocaust. De historische dimensie verdwijnt langzaam ten gunste van burgerschapsvorming."

Behalve de doelstellingen onderzocht Marc ook de middelen en de didactiek die docenten gebruiken in hun onderwijs over de Tweede Wereldoorlog. Veel docenten volgen de standaard lesmethodes, maar uit het onderzoek blijkt ook dat docenten soms eigen materiaal inzetten en ook films en documentaires gebruiken om de Tweede Wereldoorlog betekenisvol over het voetlicht te brengen.

Het is steeds meer leren ván de Holocaust, in plaats van leren óver de Holocaust"

Er is een overvloed aan educatief materiaal beschikbaar, waar veel docenten relatief onbekend mee zijn. Hierdoor blijven lesmethoden leidend. Marc vertelt: "Wat ik verrassend vind is dat veel docenten die oorlogsmusea en herinneringsinstellingen zoals Vugt en Westerbork bezoeken, de specifieke kennis van de locatie links laten liggen. Ze willen hun leerlingen een authentieke historische sensatie meegeven, terwijl er daarnaast enorm veel educatief materiaal bij die instellingen beschikbaar is."

Het onderzoek is onder meer van belang voor beleidsmakers binnen de WOII-sector. Denk aan organisaties zoals het Nationaal Comité 4 en 5 mei, Herinneringscentrum Kamp Westerbork of het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam. Zij kunnen dankzij dit onderzoek een nog betere afstemming realiseren tussen hun beleid en het onderwijs. Belangrijk, want als we niets doen, dan verdwijnt zowel de geschiedenis als de betekenis van de Tweede Wereldoorlog.

Meer weten?

Al 2 keer is een conferentie over onderwijs over de Tweede Wereldoorlog vanwege de pandemie afgelast. De pijlen zijn nu gericht op een conferentie in het komend voorjaar op de HAN. "Ik wil natuurlijk graag mijn bevindingen van het onderzoek 'De Oorlog in de Klas' delen en discussies over dit onderwerp voeren."
Ben je naast het digitale exemplaar van het onderzoek geïnteresseerd in een fysiek exemplaar of heb je vragen over dit onderzoek? Stuur dan een mail naar Marc.vanBerkel@han.nl.