Omzien naar elkaar in tijden van corona
De coronapandemie laat zien dat de hele samenleving kwetsbaar is. De sociale kwaliteit staat serieus onder druk. Dat vereist meer dan maatregelen die inkomensondersteuning bieden, maar ook nadrukkelijk steun aan en investeringen in de sociale verbanden van mensen en redzaamheid van mensen. Het sociaal werk is daar onmisbaar in.
Dit blijkt uit de publicatie ‘Hoopvol en kwetsbaar - Impact van de coronapandemie op sociale kwaliteit van het dagelijks leven’, waar de HAN aan meewerkte.
Aan de hand van het concept sociale kwaliteit is de impact van de coronapandemie in kaart gebracht. Bij sociale kwaliteit spelen 4 condities een rol: sociaal-economische zekerheid, sociale inclusie, sociale cohesie en sociale empowerment. De coronacrisis maakt nieuwe groepen kwetsbaar en raakt oude groepen vaak extra hard. De overheid organiseert veel solidariteit maar kan niet alle gaten vullen. Het is dan ook hoopvol dat de crisis ook de sociale basis activeert. Mensen ontdekken dat ze samen redzamer zijn dan ze dachten. Het versterken van die herontdekte redzaamheid is een belangrijke opdracht voor de komende tijd.
Bestaanszekerheid onder druk
De bestaanszekerheid van oude en nieuwe groepen wordt duidelijk bedreigd. Van delen van de middenklasse tot degenen die hun inkomen bij elkaar sprokkelen in het informele circuit – velen kunnen door de crisis de eindjes niet meer aan elkaar knopen. Slechte huisvesting en ondermaatse digitale voorzieningen verscherpen de sociale tekorten. De pandemie maakt groepen mensen op een schrijnende manier kwetsbaar of extra kwetsbaar. Tegelijkertijd constateren de auteurs een nieuwe en ongekende veerkracht in buurten en in sociale relaties. We zien een verschraling van relaties door het digitale contact maar ook innovatie en juist nieuwe vormen waardoor het sociaal werk mensen juist beter bereikt. De onderzoekers zien inspirerende voorbeelden van inclusie en empowerment maar ook vormen van uitsluiting of LHBTI’s die het moeilijk gemaakt wordt om elkaar te ontmoeten. In de publicatie wordt het grote belang van contact, ontmoeting en ontmoetingsplekken onderstreept. Er zijn tijdens de coronapandemie nieuwe vormen van contact en plekken (buiten) ontdekt, en mensen die elkaar voorheen nog niet ontmoetten doen dat nu wel. Het belang van ontmoeting wordt onderstreept door veel aandacht voor mensen die eenzaam of niet digivaardig zijn.
Omarm de collectieve dimensie in het sociaal werk
De coronapandemie is een wake-up call voor professionals en beleidsmakers om de collectieve dimensie in het sociaal werk te omarmen en niet langer te verwaarlozen. Te veel lag de afgelopen tijd de nadruk op individuele hulpverlening, ten koste van het leggen van verbindingen, van het aanbrengen van cement tussen mensen. De cruciale rol van het opbouwwerk – of het nu gedaan wordt door een ‘gebiedsmakelaar’ of ‘buurtcoördinator’ - is weer aangetoond. De bril van sociale kwaliteit laat zien dat we niet met lege handen staan tegenover de coronacrisis. De actie- of aangrijpingspunten per conditie versterken elkaar en kunnen helpen de gevolgen van de crisis op te vangen. "Als de crisis dan geen kans is, dan toch in ieder geval een wake-up call om aan de kwaliteit van gemeenschappen en onze samenleving te werken", aldus de auteurs.
In coronatijd verandert er veel. Veel groepjes zijn er niet meer, je kunt je haast niet voorstellen hoe het leven was voor corona. Ja, daar heb ik natuurlijk last van. Je ontwijkt elkaar. Zelfs in de winkel, met een mondkapje, dat heeft een weerslag op het gevoel van wie je bent. Daar heb ik echt last van. We zitten in een cocon en ik vrees dat we dat geaccepteerd hebben.
De publicatie is tot stand gekomen in samenwerking met Movisie, Werkplaatsen Sociaal Domein en NHL Stenden Hogeschool.
