Op zoek naar betekenisvolle plekken voor verbinding
Een koffiecorner of snackbar: dit soort informele ontmoetingsplekken kunnen de sociale interactie in de wijk bevorderen. Mits ze betekenisvol en toegankelijk zijn. Michelle van der Tier onderzoekt wat helpt om met inzet van de fysieke ruimte de sociale infrastructuur in een wijk te versterken.
Vertel, wat is de aanleiding van het project?
"Vaak wordt gedacht dat buurthuizen en wijkcentra de belangrijkste ontmoetingsplekken zijn. Daar gebeurt het, die sociale interactie. Terwijl uit eerder onderzoek blijkt dat plekken als de koffiehoek in de supermarkt of de snackbar net zo goed van betekenis zijn. Beleidsmedewerkers en sociaal werkers hebben dit soort informele ontmoetingsplekken niet altijd in het vizier. Wij – en daarmee bedoel ik het lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit van de HAN en het lectoraat Sociale Integratie van Hogeschool Zuyd – willen op zoek gaan naar de relatie tussen de ruimtelijke omgeving en sociale verbinding in wijken en buurten. Hoe kun je de fysieke ruimte zo inrichten dat je de sociale interactie bevordert en verbetert? En daarmee het welzijn van inwoners vergroot."
Met de sociaal werker als linking pin?
"Precies. Het idee is het handelingsrepertoire van sociaal werkers te versterken. Doorgaans houden zij zich minder bezig met de ruimtelijke omgeving; ze zijn vooral gericht op mensen en sociale relaties. Begrijpelijk, daar zijn ze voor opgeleid. We denken dat het belangrijk is om omgevingsgericht te werken. We willen sociaal werkers de tools aanreiken om in samenwerking met bewoners en partners een brug te slaan tussen het ruimtelijk domein en het sociaal domein. Ook willen we helpen de kwaliteit van de sociale interactie te vergroten. Want niet iedere ontmoeting op de daarvoor bestemde plek is per definitie een geslaagde ontmoeting; je moet de juiste voorwaarden scheppen. Hoe zorg je dat de sociale interactie menswaardig is? Dat de plek echt toegankelijk en open is voor iedereen?"
Hoe vliegen jullie het onderzoek aan?
"We maken er een participatief actieonderzoek van. Dat houdt onder andere in dat we met lokale partners, studenten en ervaringsdeskundigen in gesprek gaan in de wijk. Allereerst om zicht te krijgen op bestaande sociale infrastructuren. Hier in omgeving Nijmegen doen we dat in stadsdeel Zuid (Hatertse Hei en Grootstal, red.) en in Gendt (gemeente Lingewaard, red.). Hogeschool Zuyd neemt het stadsdeel Boshoven in Weert onder de loep. We gaan de deuren langs om bewoners te vragen welke plekken in de buurt volgens hen waardevol zijn. Dit doen we aan de hand van de eerder ontwikkelde Wijkwaardenkaarten. Ook verkennen we met de bewoners wat ervoor nodig is om de sociale interactie op die plekken te verbeteren. Dit doen we samen met partners in een Community of Learning. Hierbij krijgen we ondersteuning van een denktank met experts."
Wat volgt er na dit veldonderzoek?
"Een hackathon om tot lokale, innovatieve oplossingen te komen voor elk van de 3 wijken. Dus strategieën waarmee we het ruimtelijk domein en het sociaal domein met elkaar verbinden. En dan zó dat de bewoners op een prettige manier echt met elkaar in contact komen. Die strategieën implementeren we en evalueren we. Ook weer met de bewoners samen. Daar hopen we vervolgens regionaal en landelijk gezien lering uit te trekken. Uiteindelijk willen we een handreiking opleveren, bedoeld voor sociaal werkers, andere professionals en het onderwijs."
En dat allemaal in een tijdsbestek van twee jaar?
"Haha, ja. Als ik nu nog eens naar het plan kijk omvat het veel verschillende elementen en zit er een strakke planning op. Maar we kunnen voortbouwen op eerdere onderzoeken op dit thema. Bovendien doen we het samen met Hogeschool Zuyd, ieder vanuit zijn eigen expertise."
Met als hoofddoel sociaaleconomische gezondheidsverschillen te verkleinen?
"Daar willen we inderdaad aan bijdragen. Als de sociale interactie in de wijk verbetert, heeft dat een gunstig effect op het welzijn van bewoners. Ze leren de ander kennen, zijn minder eenzaam en zullen eerder geneigd zijn elkaar te helpen. Maar dan moeten ze elkaar dus wel eerst letterlijk en figuurlijk zien te vinden."
Chantal van Lieshout, senior onderzoeker Hogeschool Zuyd
"Ik ben een groot voorstander van veldonderzoek en vind het sterk dat we samen met de HAN de wijk ingaan en het ervaringsperspectief van de bewoners voorop zetten. We willen ons laten verrassen door wat zij zelf te vertellen hebben. Dat is beter – rechtvaardiger ook – dan dat er van buitenaf initiatieven worden ontwikkeld om de sociale infrastructuur te verbeteren. Door eerder onderzoek weet ik dat zo'n wijkgerichte aanpak – en de oplossingen die daaruit volgen – meer kans van slagen heeft."
Dit project is 1 van de 4 projecten waarvoor de HAN een RAAK-publiek subsidie heeft ontvangen (in totaal zijn er 17 projecten gehonoreerd). Dit betekent dat dit project medegefinancierd is door Regieorgaan SIA, (onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek: NWO)
Het onderwerp van het onderzoek sluit aan bij het thema Gezondheidsbevorderende leefomgeving en leefstijl van zwaartepunt Sociaal - Fair Health.
