Samen zorgen voor elkaar in een goed georganiseerd wijknetwerk

Het HAN lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening heeft de afgelopen 2,5 jaar samen met Stichting Kwaliteit en Ontwikkeling Huisartsenzorg (KOH), onderzocht hoe de samenwerking tussen zorg-, welzijnsprofessionals en inwoners kan worden versterkt. Daarnaast is in het project Samenredzaamheid gekeken naar welke zorg- en welzijnsvragen vanuit de huisartsenpraktijk opgevangen kunnen worden in en door ‘de gemeenschap’. Het project toont aan dat dit vraagt om een goed georganiseerd netwerk van zorg- en welzijnsprofessionals. Een netwerk dat samen met inwoners wordt vormgeven. Zo ontstaat wederzijds begrip en vertrouwen en kunnen zorg- en welzijnsprofessionals én inwoners elkaar versterken en bijdragen aan een toekomstbestendig gezondheidssysteem. Dit project is nu afgelopen, wat is er bereikt en hoe nu verder?

Het doel was om een zorg- en ondersteuningsnetwerk te ontwikkelen waarin inwoners en professionals duurzaam samenwerken om samen gezondheid en vitaliteit in de wijk te bevorderen. Omdat netwerkpartners allemaal een andere achtergrond hebben (medisch, sociaal, inwoner, gemeente) is eerst gekeken of zij elkaar wel begrijpen. Wat verstaan partijen bijvoorbeeld onder een ‘taakverschuiving’ en welke zorg- en welzijnsvragen kunnen eventueel door het sociale domein of de gemeenschap worden uitgevoerd? Een waardevol onderzoeksresultaat is de in het project ontwikkelde Methode Wederzijds Begrip. Deze zorgt niet alleen voor begripsverheldering, maar ook dat de partijen elkaar beter leren kennen. Hetgeen ten goede komt aan de gelijkwaardigheid in de samenwerking. De 'systeemwereld' van de zorg en de 'leefwereld' van de inwoner komen hierdoor dichter bij elkaar.

Daarnaast zijn de onderzoekers aangesloten bij 3 lokale proeftuinen (Presikhaaf, America en Brummen). Inwoners en professionals uit zorg en welzijn hebben in deze proeftuinen ondersteuning gekregen bij het samenwerken in duurzame wijknetwerken. Dit gebeurde door participatief actieonderzoek. Nu het project is afgelopen, kunnen de inwoners en zorg- en welzijnsprofessionals de nieuwe inzichten die zij hebben opgedaan en de ontwikkeling die zij hebben doorgemaakt gebruiken om zelf volgende stappen te zetten in de realisatie van wijknetwerken.

Lector Organisatie van Zorg en Dienstverlening, Miranda Laurant: “Een gevoel van urgentie of meerwaarde is een voorwaarde voor het ontwikkelen van een duurzaam wijknetwerk. Het lijkt een open deur maar het is belangrijk dat de rollen en taken die mensen oppakken passen bij hun talenten en expertise. Je kunt hierbij denken aan mensen die de rol van vernieuwer, verbinder en kartrekker van nature oppakken, maar ook aan expertise in projectmanagement en veranderkunde.”
Senior onderzoeker bij het project Samenredzaamheid, Geert Rutten, vult aan: “Een gedeelde missie en visie is het fundament van een sterk wijknetwerk. Het is belangrijk dat inwoners en professionals al in een vroeg stadium op basis van gelijkwaardigheid samenwerken aan de ontwikkeling van het wijknetwerk. Het onderzoek geeft ook aanwijzingen dat inwonerinitiatieven, mits goed georganiseerd en in goed overleg, niet-medische vragen maar soms ook zorgvragen kunnen overnemen van professionals. We zien dan dat in een aantal gevallen een afspraak met de huisarts dan niet meer nodig is”.

In dit project zijn kennis en hulpmiddelen ontwikkeld die professionals, beleidsmakers en inwoners kunnen ondersteunen bij de ontwikkeling van een goed georganiseerd wijknetwerk in eigen wijk of dorp. Dat zijn bijvoorbeeld handige factsheets met succesfactoren en adviezen.

Er zijn belangrijke stappen gezet naar samenredzaamheid, maar de echte verandering vraagt om een herziening van het zorgsysteem. Hierin zou het handelen vanuit gezondheid in plaats van ziekte centraal moeten staan, met de ‘gemeenschap’ en een goed georganiseerde, duurzame samenwerking tussen inwoners en professionals als vertrekpunt. Ook voor beleidsmakers ligt er een belangrijke taak, want de verkokering staat de benodigde flexibiliteit in de weg terwijl er behoefte is aan ruimte om te experimenteren. 

Dit project van het Lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening is gefinancierd door het Ministerie van VWS en is samen met de Stichting Kwaliteit en Ontwikkeling Huisartsenzorg (KOH) uitgevoerd. Neem voor meer informatie contact op met het lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening met lectoraat.ozd@han.nl.