Leren van elkaar

"Iedere beginnende docent verdient een docentcoach"

docent legt uit voor kaart nederland

Docentcoach Ellen Weeink is een inspirerend voorbeeld voor nieuwe docenten. Samen met collega Sietske Hobbelink begeleidt ze HAN-medewerkers tijdens hun 1e half jaar voor de klas. Dat levert goede gesprekken en leerzame inzichten op.

“Nieuwe docenten stonden zonder begeleiding voor de klas. Een deel van hen haakte binnen een half jaar weer af,” schetst Ellen Weeink de situatie voordat de docentcoaches in het leven werden geroepen. Deze functie vervulde Ellen eerst alleen en later 6 jaar lang met Roel Grol. Inmiddels doet ze deze taken samen met Sietske Hobbelink, die 13 jaar voor de klas stond bij de HAN-opleidingen Social Work en Toegepaste Psychologie.

Wat doet een docentcoach en wat maakt het werk zo leuk en belangrijk? Ellen, Sietske en Roel vertellen erover.

Leren van elkaar

Startende docenten leren elkaar kennen tijdens 3 gezamenlijke bijeenkomsten en krijgen daarnaast een-op-een-begeleiding van hun docentcoach. Door deze opzet leren ze van een ervaren docent én van collega’s die in hetzelfde schuitje zitten.

Als de nieuwe docenten een aantal weken les hebben gegeven, worden ze uitgenodigd voor een terugkomavond. Deze is in het leven geroepen om ervaringen te delen en te leren van elkaar. Dat schept een gemeenschappelijke band, ze ervaren dat ze niet alleen staan. Ellen: “Alle beginnende docenten lopen tegen dezelfde dingen aan, in de eerste maanden. Denk daarbij aan zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid van de hbo-student, maar ook aan vormgeving van de lessen en het onderwijs. Het stelt hen gerust dat van elkaar te horen.”

Alle beginnende docenten lopen tegen dezelfde dingen aan. Het stelt hen gerust dat van elkaar te horen.

Lesgeven aan elkaar

De didactische workshop is de volgende stap in het programma. “Startende docenten geven les aan elkaar en krijgen feedback op hun manier van lesgeven. Wat ze leren op zo’n dag, is te vertalen naar de dagelijkse praktijk,” vertelt Sietske. De deelnemers zitten in een gemixte groep met collega’s van allerlei economische opleidingen. “Deelnemers vinden dat fijn en het vergroot het leereffect,” vult Ellen aan.

De docent centraal

In de 1e periode komt de docentcoach ook 2 keer op bezoek in de les. Na afloop bespreekt de coach de observaties en de persoonlijke ervaringen met de startende docent. Sietske: “Dat laatste, hoe iemand het zelf heeft ervaren, zet ik centraal. We bespreken wat er goed liep en wat er volgens de docent zelf beter kan. Startende docenten vinden het prettig om daar met iemand over te praten. Zo weten ze beter wat er van hen verwacht wordt.”

De gesprekken sluiten aan op de behoeften van de startende docent, en de docentcoaches kijken wat hen opvalt in de les. Dat kan de ene keer zitten in de structuur, de andere keer in de communicatie en weer een andere keer in de organisatie van de les.

Zelfreflectie

Vooral voor beginnende docenten is het belangrijk om te kunnen reflecteren op wat je doet en op welke indruk je achterlaat. “De intervisies met groepjes docenten die ik eens in de 2 maanden begeleid, vind ik ontzettend waardevol,” vertelt Sietske. De prettige sfeer in deze groepen zorgt voor openheid en reflectie. Deelnemers staan stil bij hun eigen handelen als docent en persoon. Ellen vervolgt: “Reflectievermogen is een belangrijke eigenschap van een succesvolle docent. Je moet kunnen terugblikken op je eigen handelen en daar ook actie op ondernemen.”

Ontwikkelen

De docentcoach neemt een onafhankelijke rol in. “Docentcoaching is bedoeld om iemand verder te helpen in zijn of haar ontwikkeling. Diegene moet daar zelf handen en voeten aan geven. Wij vragen naar de voortgang, maar gaan niet over het beoordelen van het functioneren van iemand. Dat is belangrijk om de rol van coach goed in te vullen,” licht Roel toe.

Docentcoaching is bedoeld om iemand verder te helpen in zijn of haar ontwikkeling. Diegene moet daar zelf handen en voeten aan geven.

Relevante begeleiding

In de loop van het 1e half jaar verandert het soort vragen dat de startende docenten stellen. De begeleiding vanuit de docentcoaches sluit aan bij de vragen die op dat moment relevant zijn voor het geven van de lessen. Verschillende aspecten van didactische bekwaamheid komen aan bod, zoals de interactie met studenten, het gebruik van werkvormen, klassenmanagement en het overbrengen van de leerinhoud op de studenten. Daarnaast gaat een deel van de vragen over de pedagogische bekwaamheid van de docent, zoals de verhoudingen tussen student en docent. Roel: "Als de 1e periode op z’n einde loopt, komen er heel veel vragen over de toetsing.”

Van betekenis zijn

Het drietal is het met elkaar eens hoe leuk én waardevol het werk van een docentcoach is. “Je krijgt er veel voor terug. Startende docenten zijn blij, ze hebben echt wat aan je begeleiding,” vertelt Sietske. Ellen vult aan: “Het is mooi om een docent in zijn of haar kracht te zetten. Als docentcoach probeer ik er alles voor te doen om te zorgen dat het goed gaat met de docent.” En als de docent wordt gezien en gehoord, dan werpt dat zijn vruchten af bij de student. Roel vindt het bijzonder om samen te werken bij de ondersteuning van de professionele ontwikkeling van docenten: “Door de coaching krijgen ze er andere perspectieven op lesgeven bij. Daardoor gaan ze dingen misschien wel anders aanpakken. Mooi als je dat ziet gebeuren.”

Je krijgt er als docentcoach veel voor terug. Startende docenten zijn blij, ze hebben echt wat aan je begeleiding.

Meer informatie

Meer weten over de docentcoaching? Neem dan contact op met Sietske Hobbelink en Ellen Weeink, zij vertellen je graag meer.

Meer inspirerende verhalen rondom inductie

"Fijn om later in het schooljaar te starten"

Olga Platteschor werkte 10 jaar voor een groot internationaal transportbedrijf en had vanuit die functie veel contact met studenten Logistiek van ROC Nijmegen. In april 2021 maakte ze de overstap als docent Logistiek op deze mbo-opleiding.

Portret Olga Platteschor

"Je moet het meeste zelf ervaren"

Tessa van Lier staat voor het 3e jaar voor de groep op basisschool De Reuzepas in Ewijk. Een inductieprogramma was er wel, maar dat heeft ze amper gevolgd. Ze had genoeg aan de ondersteuning van haar collega's.

Tessa voor de klas

"Ik ben aan het uitvinden hoe ik les wil geven"

Feline Janssen is sinds een jaar leraar Duits op de havo/vwo school Elzendaalcollege in Boxmeer. Haar inductie liep wat anders dan anders. Omdat ze na coronatijd graag nog iets in het buitenland wilde doen voordat ze serieus aan de slag zou gaan, volgde ze na haar voltijd lerarenopleiding op de HAN een extra minor in België.

Portret Feline Janssen

Inductie als onderdeel van doorlopende leerlijn

Een goede begeleiding van startende docenten draagt bij aan de kwaliteit van het onderwijs en helpt om uitstroom in de eerste jaren te voorkomen. Nieuwe docenten komen niet meer alleen via de reguliere opleidingen binnen, maar ook via andere routes.

Het sleutelwoord bij inductie is ‘maatwerk’

“Soms lijkt alles goed te gaan met een startende leraar, maar op een gegeven moment gaan sommigen toch over hun grens,” vertelt docent Scheikunde van het Theresialyceum in Tilburg, Linda van den Broek.

4 docentcoaches aan een tafel spelen Super Agent spel

Behouden PABO-afstudeerders

Het primair onderwijs krijgt in de regio Zuidoost-Nederland vanaf 2025 te maken met een groeiend lerarentekort. Onderzoek laat zien waar kansen liggen voor een vloeiende overgang tussen opleiding en werk.

De leerlingen leggen een puzzel en de lerares helpt hen hierbij

Inductie als aanjager voor professionalisering

Meer dan een kwart van de startende leraren verlaat het vak binnen 5 jaar. HAN-docent onderzoeker en lerarenopleider, Maaike Nap: “Vanuit onderzoek kennen we de aanwijsbare factoren die kunnen helpen om mensen te behouden voor het onderwijsvak. Een goed inductieprogramma is van belang.

Leraar Academische lerarenopleiding primair onderwijs (ALPO) en studenten in de klas

Ervaringsverhalen van starters

“Succes, dit is je klas!” Wie denkt dat het zo werkt als een student na 4 jaar studeren aan een lerarenopleiding van school komt, heeft het mis. Er komt zoveel meer bij kijken. Docent Pabo-Alo, Loïc Fransen en docent Duits, Mart Messink blikken terug op hun eerste tijd voor de klas.

Jonge docent staat voor de klas en geeft les aan zijn groep studenten die aandachtig luisteren naar hem.

Wat is enculturatie?

Voor het thema 'Enculturatie' ofwel 'Startende leraren ondersteunen en wegwijs maken binnen de school(cultuur)' zijn kennisclips gemaakt met aan het woord HAN-Lector Helma Oolbekkink.

Twee studenten lezen de opdrachten op de werkbladen, die voor hun op de tafel liggen.

Starters-lio-kring versterkt

In welk beroep je ook start: de eerste jaren zijn een uitdaging. In de Liemers begonnen 2 scholen voor (speciaal) basisonderwijs, 7 integrale kindcentra (IKC’s) en de HAN 'de starters-lio-kring'. Want samen bereik je meer.

5 studenten zitten aan tafel en kijken en luisteren naar de uitleg van de docent voor hun

Passie voor Leren werkt aan onboarden van starters

In de ideale wereld staat iedere (aankomende) docent een leven lang voor de klas. Maar in de realiteit vallen vooral starters nogal eens uit. Wat hebben zij in hun eerste jaren precies nodig? Een aantal vo-scholen introduceerde gesprekskaarten om de kwaliteit van inductietrajecten te bespreken.

Studente in gesprek met haar docent.

Zachtere landing voor beginnende leraren

Diploma op zak, en daar ga je dan: je eerste baan als leraar! Zeker de eerste jaren komen er heel wat uitdagingen op je pad. De vo-scholen in de regio Nijmegen maken de landing graag wat zachter. Onderzoek laat zien waar de kansen liggen.

Docent op het Citadel College loopt door het klaslokaal om vragen van de leerlingen te beantwoorden die de vinger in de lucht hebben.

Onderzoek naar stuurkracht

In het kennisvlog van het platform samen opleiden en professionaliseren vertelt Helma Oolbekkink, lector Naar een meervoudige professionaliteit van leraren aan de HAN, over haar onderzoek naar stuurkracht van startende leraren.

Beeld bij nieuwsbericht whitepaper onderzoek doen stuurkracht van leraren

Gerichte steun voor startende leraar

Startende leraren staan voor een uitdagende opdracht. Te vaak blijkt die behoorlijk zwaar: starters vallen vaker uit dan meer ervaren collega’s en verlaten soms zelfs het vak.

Inductie van startende leraar

Startende leraren struikelen nogal eens. Waarover, en wat is eraan te doen? In een online symposium deelden Helma Oolbekkink (HAN) en Harmen Schaap (RU) de uitkomst van onderzoek waarin ze samenwerkten: de inductiefase heeft nog aandacht nodig.